W V części tekstu „Dlaczego przyszła wojna w Europie będzie azjatycka” przedstawiłem, jaka według Suna forma terenu ma kluczowe znaczenie (di xing 地形) oraz jak charakteryzuje on miejsca ten teren tworzące (jiu di 九 地). W tej VI ostatniej cześci referującej myśl Sun Zi przekładając ją na współczesne warunki, przedstawię kwestie „atakowania ogniem” (huo gong 火 攻) i „posługiwanie się tajnymi agentami” (yong jian 用 間).
Sun charakteryzował pięć rodzajów ataków ogniowych: „podpalanie ludzi’ (huo ren 火 人 ); drugi „podpalanie zapasów” (huo ji 火 積 ); trzeci „podpalanie wozów transportowych” , (huo zi 火 輜); czwarty „podpalanie składów” (huo ku 火 庫); oraz piąty „podpalanie zbudowanych przejść” (huo dui 火 隊). Podobnie do rodzajów ataków ogniowych rodzaje szpiegów dzielone są przez Suna na pięć kategorii: „agentów o wspólnym pochodzeniu” (yin jian 因 間), „szpiegów wewnętrznych” (nei jian 內 間), „odwróconych agentów” (fan jian 反 間), „szpiegów przeznaczonych na śmierć” (si jian 死 間) oraz „agentów, który mają pozostać przy życiu” (sheng jian 生 間).
Atak ogniem przedstawiany przez Mistrza Suna można rozumieć literalnie, nie przenosząc na współczesne stosowanie broni zapalającej lub powodującej pożary, ale także w tym kontekście można przenieść na współczesność, biorąc pod uwagę sam skutek, materiały czy cel takiego działania. Celem podstawowym jest dywersja w obozie wroga oraz niszczenie jego zasobów do prowadzania działań zbrojnych. Zatem efektem ma być wprowadzenie chaosu w zgrupowaniach wroga, który stanowiłyby odpowiednie warunki do ataku zbrojnego. Jedynie w sytuacji, gdy pożar wpłynie na formację przeciwnika należy przeprowadzać atak, w innym przypadku należy czekać na nadarzającą się lepszą okazję. Przy czym lepiej rozpalać go w wewnątrz obozu, niż na zewnątrz obozu wroga.
Materiałami do ataku ogniem są środki łatwopalne potrzebne do wywołania pożaru w obozie wroga, ale także obiektywne i potrzebne ku temu uwarunkowania atmosferyczne umożliwiające rozszerzania się pożarów. Najlepszym są pory suche i wietrzne, które Sun umieszcza jeszcze w kontekście astrologii starochińskiej tj. konstelacji Kosza (Ji 箕), Muru (Bi 壁), Skrzydeł (Yi 翼) i Wozu (Zhen 軫), czyli położenia księżyca w miesięcznym cyklu, który odnosił się do kosmologii tradycyjnej w Chinach. Odpowiednikiem czego byłby po kolei gwiazdozbiór Strzelca, Pegaza i Andromedy, Pucharu i Hydry, Kruka, w których miałoby przenosić to wietrzne dni pożyteczne do planowania ataku ogniem. Nie wnikając w to szczegółowo co do położenia tych konstelacji i astrologii oraz obserwacji warunków atmosferycznych z tym związanych, to ta relacja obserwacji Nieba miała znaczenia dla tego, co planowano na Ziemi. Można by zatem, przekładając na współczesne realia, podkreślić i porównać to do rozpoznania satelitarnego i teleskopowego warunków pogodowych względem tego, co dzieje się na ziemi.1
Skutkiem, jaki się oczekuje przez takie działania, jest dywersja ściągająca uwagę wroga przed naszym atakiem zbrojnym na jego obóz. W drugą stronę, przewidywanie przez dowódcę możliwości tego typu ataku ogniem na nasz obóz. Zatem należało by przeprowadzać kalkulacje warunków atmosferycznych, w których taki atak może przez wroga być przeprowadzony, uwzględniając cykle księżyca i gwiazdozbiorów, ale także pory roku i uwarunkowania dnia i nocy, w których za dnia wiatr bardziej wieje niż w nocy, zatem bardziej się rozprzestrzenia i powoduje większy chaos i zniszczenia w obozie wroga. Posługiwanie się atakiem ognia, ale i wody, który Sun zdawkowo wspomina, pozwalało zwielokrotnić straty przeciwnika. Tak rozumiana przez Suna strategia używania ognia, jako środka dywersji, ma nie tylko znaczenie ofensywne, do generowania i multiplikowania strat przeciwnika, ale także ograniczania własnych przez nieangażowanie własnych sił zbrojnych w bezpośrednie starcie, które mogłoby, uwzględniając kalkulację przed bitwą, generować proporcjonalnie większe straty przy mniejszych korzyściach.
Dywersja według Sun Zi ma także wymiar ludzki, czyli posługiwanie się przez władcę tajnymi agentami, których dzieli, jak już wyżej wymieniłem na: „agentów o wspólnym pochodzeniu”, „szpiegów wewnętrznych” „odwróconych agentów”, „szpiegów przeznaczeni na śmierć” oraz „agentów, którzy mają pozostać przy życiu”. Po pierwsze tych rekrutowanych z populacji czy pochodzenia przeciwnika. Następni to pochodzących z jego otoczenia politycznego. Następni to agenci przeciwnika wysłani do nas w celach szpiegowskich, których pozyskuje się największymi korzyściami, aby zmienili front służby. Ci przeznaczeni na śmierć, to wysłani przez nas agenci do przeciwnika z fałszywymi informacjami o naszych planach, które miałby przeciwnika wprowadzić w błąd, a ich samych doprowadzić do egzekucji. Ostatni to agenci, którzy po misji wywiadowczej mają wrócić i zdać raport.
Najbardziej cenionym przez Suna typ agenta to ten odwrócony, gdyż dzięki niemu zyskujemy informacje o sytuacji przeciwnika oraz umożliwia on pozyskiwanie agentów wewnętrznych i o wspólnym pochodzeniu. Umożliwiają oni także wysłanie agentów przeznaczonych na śmierć wprowadzających dezinformację w szeregach wroga oraz agentów pozyskiwującyh informacje i raportujących z powrotem. Tych pięć rodzajów agentów jest ściśle powiązanych z działaniami naszego wojska, w związku z czym najlepiej ich się wynagradza, ale jednocześnie przy wykryciu należy ich zlikwidować wraz z osobą, która dowiedziała się o tajnej roli agenta. W tym kontekście warto zauważyć, że to działania kontrwywiadowcze są tak istotne, bo to one umożliwiają wykrycie agentów wroga, których możemy użyć jako odwróconych, albo przez nich umieścić u wroga agentów naszego wywiadu.
Pozostałą kwestią omawianą przez Sun Zi jest umiejętność władcy posługiwania się szpiegiem, gdyż właściwe jego użycie może uchronić własną armię i państwo przed niepotrzebnymi stratami, stąd nie należy oszczędzać na ich używaniem i opłacaniem szpiegów, ponieważ zaniedbanie to może doprowadzić do wielkich strat już w czasie konfliktu zbrojnego. Najważniejsze bowiem według Suna jest przez władcę przewidywanie wydarzeń, a to można według niego uzyskać jedynie dzięki ludziom będących agentami, najlepiej posługując się wszystkimi pięcioma ich typami, co nazywa Tajemnymi Sposobami (shen ji 神 紀), Podkreśla on, że odpowiednie cechy władcy są potrzebne, aby ten mógł się posługiwać agentami w tym: mądrości, moralności, wnikliwości i dociekliwości. To te cechy władcy pozwalają najlepiej ocenić informacje przekazywane przez agentów w tym także, gdy planujemy atak na miasta, zgrupowania wojsk czy do skrytobójczego ataku na wodza przeciwnika. Podkreśla on także powagę w znajomości tych pięciu rodzajów agentów u szefów siatek wywiadowczych, którzy powinni znać wszystkie aspekty wymienionych form szpiegostwa. To właśnie działalność agentów musi być według Sun Zi podstawą dla wojowania na poziomie żołnierzy, ale i przeprowadzenia operacji całej armii.2
Podsumowując w tekście „Dlaczego przyszła wojna w Europie będzie azjatycka” zrelacjonowałem dwanaście rozdziałów działa Mistrza Suna w przekładzie Prof. Krzysztofa Gawlikowskiego, czyli: wyliczeń wstępnych (始計, Shǐjì), prowadzenia wojny (作戰, Zuòzhàn), strategii zaczepnej (謀攻, Móugōng), uformowania (軍行, Jūnxíng), siły (兵勢, Bīngshì), pustki i pełni (虛實, Xūshí), zmagania zbrojnego (軍爭, Jūnzhēng), dziewięciu zmiennych (九變, Jiǔbiàn), wojska w marszu (行軍, Xíngjūn), ukształtowania terenu (地形, Dìxíng), dziewięciu terenów (九地, Jiǔdì), ataku ogniowemu (火攻, Huǒgōng) i szpiegostwu (用間, Yòngjiàn) w kontekście zmian, jakie zaszły w porządku między państwami pod II Wojnie Światowej, powstaniu Karty Narodów Zjednoczonych, w której formalnie wyzbyto się dotychczasowej europejskiej filozofii realizacji celów politycznych metodami wojennymi.
Postawiłem tezę, że to właśnie metody prowadzenia wojny w sposób „azjatycki”, a więc skryty w większej mierze odpowiadają ramom prawno-międzynarodowym do prowadzenia konfliktów zbrojnych współcześnie, niż tradycyjne otwarte konflikty zbrojne wynikające z „europejskiej” kultury wojowania. Nie oznacza to oczywiście, wbrew różnym nieporozumieniom, niestosowania w sposobie “azjatyckim” konwencjonalnych środków prowadzenia wojny w tradycji starożytnej czy nowożytnej w Europie. Wbrew przeciwnie wojna nowoczesna w Europie, aby przynajmniej pozorowała legalne formy, musi posługiwać się metodami „azjatyckimi” na każdym etapie jej prowadzenia tj. od zasad przez planowanie, początek działań zbrojnych, walkę zbrojną, wykorzystywanie pola walki, aż po dywersję i szpiegostwo.
To jak europejskie państwa przejęły “azjatyckie” metody wojowania, zaprezentuje w następnym tekście dotyczącym zastosowania strategii Sun Zi w doktrynie Federacji Rosyjskiej, która zaczęła się kształtować jeszcze u doradców radzieckich w armiach narodowych w Chinach, czyli Witalija M. Primakowa, aż po współczesną doktrynę generała Walerij Gierasimowa, obecnego szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
Kontynuacja tekstu w następnym artykule.
AUTOR: Michał Specjalski
Przypisy:
1 Gawlikowski Krzysztof, Księga Mistrza Suna, Przekład tekstu traktatu w wersji przypisywanej Cao Cao 曹操 (155-220), tytułowanego także Cesarzem Wu dynastii Wei (魏武帝 ), z klasycznego języka chińskiego z objaśnieniami, https://isppan.waw.pl/wp-content/uploads/2017/03/sunzi_pol_caly.pdf , s. 48, Wejście: 09.04.2022
2 Ibid., s. 50-53, Wejście: 09.04.2022
